Рамазон ва манфиатҳои илмии рӯза

Моҳи Рамазон дар байни мусалмонон эҳтиром, аҳамият ва мавқеи хоса дорад. Ин моҳро мусалмонони тамоми кишварҳои дунё бо як зебогии хос пешвоз мегиранд. Ин моҳ ба мусулмонон қуввати тоза мебахшад, руҳи онҳоро зинда ва маънавиёти онҳоро тавонманд месозад. Ин моҳро тамоми мардуми мусалмон моҳи сарҷамъии хонаводагӣ, моҳи хушиву хурсандӣ, моҳи баракат ва моҳи покиву оромӣ дониста, бо дили гарм мунтазираш мешаванд. Ҳатто моҳҳо қабл ба омадани ин моҳ тайёрӣ мебинанд.

Дар яке аз кишварҳои хурди мусулмонӣ – Тоҷикистон низ ин моҳ эҳтироми хоса дорад. Аз хурд то калон аз омадани ин моҳ зиёд хурсанд мегарданд. Моҳҳо пеш дар бораи кай омадани он, чӣ гуна пешвоз гирифтани он ва ғайра дар байни мардум гуфтугузор мешавад. Мардуми Тоҷикистон дар ин моҳ бо шавқу ҳавас рӯза мегиранд, ба ниёзмандон дасти ёрӣ дароз мекунанд, шабзиндадорӣ менамоянд, ибодат ва тиловати Қуръон мекунанд ва аз Худо талаб мекунанд, то гуноҳҳояшонро бубухшад.

Чаро ин моҳ муборак хонда шуд?

Дар суннатҳои исломӣ омадааст, ки Худо бандагони худро дар ин моҳ бо шаъну шараф ва меҳрубонӣ истиқбол мекунад. Қуръон мегӯяд: “Рамазон моҳест, ки дар он Қуръон барои ҳидояти инсон нозил шудааст.” Паёмбари Ислом гуфтаанд: “Моҳи Раҷаб моҳи Худост ва моҳи Шаъбон моҳи ман аст ва моҳи Рамазон моҳи уммати ман аст.” Боз фармудаанд: “Эй мардум! Моҳи Худо бо баракат, раҳмат ва мағфират ба сӯи шумо омад, моҳе, ки аз ҳар моҳ ба Худо бартарӣ дорад ва рӯзҳояш аз ҳама рӯзҳо ва шабҳояш аз ҳама шабҳо ва соатҳояш аз ҳама соатҳо бартарӣ доранд, он моҳест, ки шумо Худоро даъват намуда ва ба ӯ неъмат додаед, ҷонҳои шумо дар он тасбеҳ ҳастанд ва хоби шумо дар он ибодатҳост, аъмоли шумо дар он аст ва дуоҳои шумо дар он мустаҷоб мешаванд .... беҳтарин соатҳое ҳастанд, ки Худо ба бандагонаш раҳм мекунад.”

Тафсири вожаи “Рамазон”

"Рамазон" ба маънои “шиддати гармӣ” ва ба маънои “сӯхтан” аст. Азбаски гуноҳҳои инсонӣ дар ин моҳ бахшида мешавад, ин моҳ “Рамазон” номида шудааст. Паёмбари Ислом дар ин маврид гуфтаанд: “Аммо заҳри Рамазон заҳри гуноҳон аст”. Чунин ном гирифтани ин моҳ ба он аст, ки гуноҳҳоро месӯзонад. Рамазон номи яке аз моҳҳои қамарӣ ва ягона моҳи қамарӣ аст, ки номаш дар Қуръон зикр шудааст. Дар ин моҳ китобҳои муқаддаси Қуръон, Инҷил, Таврот ва Забур нозил шудаанд.

Аҳамияти рӯза

Муҳимтарин парҳези моҳи Рамазон рӯза аст. Рӯзадорон аз хӯрдан ва нӯшидан сар аз дамидани субҳи содиқ то фурӯ рафтани офтоб худдорӣ мекунанд. Дар ин маврид дар Қуръон омадааст: “... Эй касоне, ки имон овардаед! Рӯзе барои шумо навишта шудааст, чунон ки пештар барои шумо навишта шуда буд, то ки шумо одил бошед”. Паёмбари акрам (с) фармудаанд: “Барои солимӣ рӯза гиред. Меъда хонаи ҳама дардҳост ва рӯза баландтарин дору аст.”

Бисёрии мардум рӯзадориро ӯҳдадории динӣ медонанд, вале бехбаранд, ки он аз чанд ҷиҳат ба саломатӣ фоида дорад. Имрӯз, дар илми тиб собит шудааст, ки рӯзадорӣ ба оромии рӯҳ ва солимии бадан, аз байн бурдани чарбҳои зарарнок, танзими фишори хун, қанди хун ва ғайра таъсири зиёд дорад.

Вобаста ба тамоми паҳлӯҳои рӯза олимони соҳаи тиби дунё таҳқиқотҳои илмӣ намудаанд ва ба хулосае расидаанд, ки рӯзадорӣ аз ҳама ҷиҳат ба саломатӣ фоидабахш аст. Як гурӯҳи олимон дар бораи нақши рӯза ба барқарори кори рагу мушакҳо, таъсири рӯза ба саломатии мағз, дигаре дар бораи ба эътидол даровардани системаи ҳозимаи бадан, таъсири рӯза ба пӯст ва ғайра пажӯҳиши илмӣ анҷом додаанд.

Рӯза дар моҳи Рамазон барои системаи ҳозимаи бадан чӣ манфиат дорад?

Табибон бар онанд, ки рӯза гирифтани як моҳ системаи баданро барқарор мекунад. Ҳуҷайраҳо дар рӯдаи меъда хеле кам мешавад, зеро системаи ҳозимаи бадан дар тӯли як моҳ камтар фаъол аст, яъне дам мегирад ва имкони навсозии ин ҳуҷайраҳо, инчунин афзоиши мубодилаи моддаҳо вуҷуд дорад. Дар натиҷа сатҳи фаъолияти метаболитсия ба ҳолати муқаррарӣ мегузарад. Аз ин рӯ, кори меъдаю рӯда пас аз моҳи Рамазон беҳтар мегардад.

Таъсири рӯзадорӣ ба солимии мағз чӣ гуна аст?

Ба андешаи олимон вақте ки одами солим хӯрокро аз ҳад зиёд мехӯрад, дар мағзи сар як навъ ихтилол пайдо мешавад. Ҳангоми рӯзадорӣ дар мағзи сар баъзе тағйироти кимиёвӣ ба амал меоянд, ки ба саломатии мағз таъсир мерасонанд. Сафедаҳое, ки дар мағзи сар ҳангоми машқ пайдо мешаванд, сафедаҳои нейротрофӣ мебошанд, ки онҳо низ дар мағз тавассути рӯзадорӣ дар моҳи Рамазон ҳосил мешаванд ва занҷирҳои асабро фаъол мекунанд. Афзоиш ва фаъолшавии онҳо ба ташаккули синапсҳои майна мусоидат мекунад. Он инчунин кетонҳо истеҳсол мекунад, ки манбаи энергия барои асаб мебошанд ва ба қобилияти муошират бо дигарон ва сабр таъсири мусбат мерасонад ва бемориҳои Алтсеймер ва Паркинсонро пешгирӣ мекунад.

Шубҳае нест, ки таъсири рӯза ба ақл вуҷуд дорад, аммо қудрати тақвияти мағз дар моҳи Рамазон боз ҳам намоёнтар аст. Тадқиқоте, ки олимон дар Иёлоти Муттаҳида гузаронидаанд, нишон дод, ки диққати ақлии дар моҳи Рамазон бадастомада сатҳи нейрогенези аз мағзи сар бадастовардашударо меафзояд, ки дар натиҷа дар бадан ҳуҷайраҳои мағзи бештар тавлид мешавад ва ба ин васила кори мағзи сар беҳтар мегардад. Кортизоли тавлидшудаи ғадуди adrenal маънои онро дорад, ки сатҳи стресс дар моҳи Рамазон ва баъд аз он хеле кам мешавад.

Кӯмаки рӯза барои гум кардани вазни зиёдатии худ

Баъзе одамони фарбеҳ, ки мехоҳанд дар моҳи Рамазон вазни худро кам кунанд, ба ҷои расидан ба вазни идеалии худ фарбеҳ мешаванд. Сабаби ин метавонад хӯрокхӯрӣ пас аз ифтор ва саҳар ва бефаъолиятӣ бошад. Аз ин рӯ, дар ин ҳолатҳо, бояд баъзе қоидаҳо риоя карда шаванд. Ба андешаи олимон наҳорӣ хӯроки хеле муҳим аст, он метавонад рӯзаатонро созад ё вайрон кунад. Дар натиҷаи наҳорӣ накардан сатҳи шакар дар хун паст хоҳад шуд. Хӯрдани хӯрокҳои серравған дар наҳорӣ тавсия дода намешавад. Дар ифтор бояд нахуст оби ширгарм истифода шавад, ҳамчунин хӯроки шом низ бояд сабук бошад.

Рӯза ва солимии дил

Солимии дил аз ҷониби рӯза дар моҳи Рамазон дар қатори дигар фоидаҳо, муҳимтарин манфиати такмил додани системаи дил мебошад. Рӯза гирифторӣ ба сактаи дилро коҳиш медиҳад. Бо ин роҳ, сатҳи гомосистеин, ки сабаби асосии сактаи дил аст, коҳиш меёбад. Аз тарафи дигар, рӯза норасоии қалбро беҳтар мекунад, рӯза бемориҳои дилро тавассути паст кардани фишори хун ва беҳтар кардани тапиши дил кам мекунад.

Ислоҳ кардани фишори баланди хун бо роҳи рӯза

Олимон мегӯянд, ки рӯзадорӣ яке аз усулҳои ғайримаркологии паст кардани фишори хун аст, ки ба беморони дил кӯмак мекунад ва хавфи атеросклерозро коҳиш медиҳад. Атеросклероз бастани рагҳои хунгард аз зарраҳои чарб мебошад. Ҳангоми рӯзадорӣ ва пас аз он, мағозаҳои глюкоза барои истеҳсоли энергия истифода мешаванд. Меъёри мубодилаи моддаҳо ҳангоми рӯзадорӣ коҳиш меёбад. Гормонҳо, ба монанди адреналин ва нейроадреналин низ кам мешаванд. Манфиати ин паст кардани фишори хун аст.

Оё рӯза доштан дар моҳи Рамазон ба бадани заҳролудшуда кӯмак мекунад?

Ба андешаи табибон равғанҳои хӯрокие, ки дар тӯли якчанд моҳ ба организм истеъмол ва ҷаббида мешаванд, ҳангоми рӯзадории Рамазон тоза карда мешавад, алахусус хӯрокҳое, ки пайвастагиҳои иловагӣ доранд ва бо мурури замон заҳролуд мешаванд. Вақте ки одам рӯза мегирад, бадани ӯ барои ҳазми хӯрок энергия сарф намекунад, баръакс қувваи худро барои сӯзондани он иловаҳо сарф мекунад ва бо роҳи аз нав сохтани бадан, ҳуҷайраҳои нав ба вуҷуд меорад.

Таъсири рӯза ба пӯст чӣ гуна аст?

Рӯза дар моҳи Рамазон ба пӯст таъсири мусбат мерасонад. Зеро дар ин моҳ, бадан пок мегардад. Дар рӯзҳои аввали моҳи Рамазон, ин тозагӣ дар шакли доғҳои рӯй пайдо мешавад. Аммо пас аз он ки бадан ба шароити нав мутобиқ мешавад, ин доғҳо тоза мешаванд. Ба шарте ки рӯзадор ҳангоми ифтор то дамидани субҳ ба миқдори кофӣ об нӯшад, зеро об барои аз ин заҳрҳо, ки дар шакли ҷӯшиш пайдо шудаанд, кӯмак мекунад. Инчунин, рӯзадорӣ ба одамони гирифтори бемориҳои пӯст, ба монанди уртрика, барои зудтар шифо ёфтан кӯмак мекунад.

Рӯза то чӣ андоза иммунитетро меафзояд?

Аз рӯи таҳқиқотҳои илмӣ рӯзадорон миқдори камтарини ғизоро мегиранд, ки он системаи иммуниро фаъол мекунад. Олимон мегӯянд, ки рӯзадорон пас аз ифтор набояд аз ҳад зиёд хӯрок хӯранд ва бояд дар моҳи Рамазон парҳези дурусте дошта бошанд. Инчунин, пиронсолоне, ки ба баъзе бемориҳо гирифторанд, агар рӯза гиранд, системаи иммунии онҳо баръакс амал мекунад.

Рӯза метавонад ба шумо дар мубориза бо беморӣ ҳатто пеш аз сар шуданаш кӯмак кунад. Ба андешаи олимон ҳуҷайраҳо ҳангоми барқарор шудан ба иваз шудани ҳуҷайраҳои кӯҳна, ки ба системаи иммунӣ дохил мешаванд, шурӯъ мекунад.

Пешгирии саратон тавассути рӯза

Ба андешаи гурӯҳи саратоншиносони дунё рӯзадорӣ метавонад саратонро комилан пешгирӣ кунад. Азбаски рӯза моддаҳои заҳролудро аз бадан хориҷ мекунад, ин ба пешгирии баъзе намудҳои саратон мусоидат мекунад. Саратон ба ҳуҷайраҳо ҳамла мекунад, аммо вақте дар организм ягон токсине мавҷуд нест, ки ба ягон ҳуҷайра ҳамла кунад, он ба вуҷуд омада наметавонад.

Ба гуфти муҳаққиқон рӯза на барои ҳама мувофиқ аст. Агар касе диабети қанд ё қанди хун кам дошта бошад, рӯзадорӣ метавонад боиси гипогликемия гардад, ки он хеле хатарнок аст. Аз ин лиҳоз мутахассисон тавсия медиҳанд, ки аввал бо духтур сӯҳбат карда, баъдан бояд рӯза гирифт ё нагирифт.

Фоидаи маънавии рӯза

Рӯзае, ки Худо барои инсонҳо фарз гардонидааст, на танҳо аз ҷиҳати ҷисмонӣ, балки аз ҷиҳати маънавӣ низ фоида ва баракат меорад. Чӣ тавре ки ҷисм барои зинда мондан ба ғизо ниёз дорад, рӯҳонияти рӯҳ низ ба рӯза ниёз дорад. Барои ноил шудан ба ин рӯҳоният бояд фармудаҳои Худовандро иҷро кард. Рӯза дар моҳи Рамазон имкон медиҳад, ки ҳама гуна афкорҳои бад аз шумо дур шавад ва дар натиҷа инсон бар нафсҳои худ ғолиб ояд. Рӯза оромии қалбро таъмин мекунад, иродаро дар инсон мустаҳкам менамояд ва барои ба вуҷуд омадани сабру қаноат замина месозад. Тавре, ки дар боло хондед рӯза дар моҳи Рамазон барои инсонҳо аз ҳар ҷиҳат манфиатҳои арзанда ва олӣ дорад.

Роҳхати Ҷоми рушд ба тими мунтахаби наврасони то 17-солаи Тоҷикистон чӣ гуна ба даст омад?