"Ман гавҳари калимаро тараннум мекунам" - имрӯз 580-солагии зодрӯзи Алишер Навоиро ҷашн мегирад

Имрӯз, 9 феврал, 580-солагии шоири бузурги шарқ, мутафаккир ва арбоби давлатии асри XV Алишер Навоӣ таҷлил мегардад. Дар Ӯзбекистон ва дигар кишварҳо соли 2021 бо таҷлили солгарди нависанда мегузарад. 

Алишери Навоиро метавон шахсияти ҷаҳонӣ номид. Вай инсондуст ва идеалист буда, дар таърихи ҳамаи халқҳои Шарқ осори амиқтарин гузоштааст. Пеш аз ҳама, ӯ ҳамчун асосгузори адабиёти ӯзбек ва асосгузори забони адабии ӯзбек шинохта шудааст. Асарҳои шоир на танҳо ба ганҷинаи нё адабиёти шарқӣ, балки адабиёти ҷаҳонӣ ворид шудаанд. 

Мероси Навоӣ хеле гуногун аст. Бояд гуфт, ки ӯ бо ду забон - ӯзбекӣ ва форсӣ-тоҷикӣ кор кардааст. Дар баробари асарҳо бо забони туркӣ, ашъор ва ғазалҳои тоҷикии ӯ, ки дар маҷмӯаи "Девони Фонӣ" ба табъ расидаанд, ба таври васеъ шинохта шудаанд. 

Дар Тоҷикистон шахсияти Навоӣ дар номҳои боғҳо, кӯчаву хиёбонҳо, муассисаҳои таълимӣ ишора мешаванд. Бахшида ба солгарди шоир дар шаҳри Душанбе дар боғи истироҳативу ва фароғатии ба номи Алишер Навоӣ шоми ёдбуди осори нависанда баргузор гардид. 

Тавре ки нависанда Виктор Еремин қайд кард, кофист, ки яке аз масалҳои зиёди ҳаётии Алишер Навоиро, ки дар байни мардум ба вуҷуд омадааст, нақл кунед ва маълум хоҳад шуд, ки ӯ то чӣ андоза бузург аст. Масъалан: 

Алишер Навоӣ пас аз расидан ба пирӣ орзуи ҳаҷро кардан дошт. Пеш аз рафтан ба Макка ва Мадина ӯ ният дошт бо Султон Ҳусейн видоъ кунад. 

Султон гуфт: "Шумо дар фазилат ва муқаддаси худ аз ҳоҷиёни дигар хеле пеш гузаштед". Ва барои адои маросими ҳаҷ иҷозат надод. 

Як сол гузашт. Ва Навоӣ боз ба ҷойҳои муқаддас ҷамъ омад. Ва боз Султон-Ҳусейн аз ӯ шарҳ дода, рад кард: "Бе шумо, Мир Алишер, идораи кишвар мушкил аст. Ман наметавонам ба мушовирон ва ашрофони ман такя кунед, онҳо танҳо мунтазири аз тахт дур кардани ман ҳастанд. Агар шумо маро дӯсти худ ҳисобед, пас дар лаҳзаҳои душвор маро тарк нахоҳед кард". 

Ва бори сеюм аст, ки Навоӣ барои адои маросими ҳаҷ роҳ пеш гирифт. Султон-Ҳусейн чизе надошт, ки шоирро боздорад ва ӯ иҷозат дод. 

Навоӣ хушҳол шуда, ба сӯи хона шитофт. Дар роҳ ба ӯ як ҳамсафар ҳамроҳ шуд - як ҷавони камбағал, ки аз деҳаи дурдасте омадааст ва шоирро ҳеҷ гоҳ надидааст. Вай шунид, ки Навоӣ ҳамеша ба камбағалон ва мискинон кӯмак мекунад ва мехост, ки аз хайрхоҳе мадад пурсад.

 Дар саҳни Навоӣ онҳо одамони зиёде, ҳофизон ва шоирон, навозандагон ва хаттотон, бастаҳои китобҳо ва сангтарошон, рассомон ва нависандагон, нонпазҳо ва ошпазҳо, боғдорон ва оҳангарон, аробакашҳо ва дарбонон - ҳар касе, ки Навоӣ ба онҳо кӯмак карда буд, диданд.  

Ҷавон ба тааҷҷуб омад, ки ҳама ба ҳамсафари вай саҷда карда, илтиҷо кард, ки онҳоро тарк накунад - вагарна сулҳ дар кишвар боз вайрон мешавад ва хуни одамони бегуноҳ рехта мешавад. 

"Шумо ба ятимон чун падар ҳастед, ба бехонагон паноҳгоҳ медиҳед, ба ташнагон об меоред, - мардум ба Навоӣ хонданд. - Пеш аз раҳмат ва саховати шумо на танҳо одамон, балки тамоми мавҷудоти заминӣ дар ҳайратанд. Ҳаҷро тарк кунед!"

Навоӣ дар хона монд. Ва шоир ҷавони бечораро ба фарзандӣ қабул кард ва ӯро вориси худ кард.