Таърихи истиқлоли Тоҷикистон: 33 соли рушд ва таҳаввул

Соли 2024 Тоҷикистон 33-юмин солгарди истиқлоли худро таҷлил мекунад. 9 сентябр марҳилаи ҷадиде дар таърихи кишвар гардид, ки рабт ба фурӯпошии Иттиҳоди Шӯравӣ ва тасвиби санади муҳими таърихӣ - Эъломияи истиқлолияти Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон дорад.

Заминаи таърихӣ ва эъломи истиқлолият

Марҳилаи муосир дар таърихи Тоҷикистон дар даврони душвори тағйироти сиёсӣ, ношӣ аз фурӯпошии Иттиҳоди Шуравӣ оғоз шуд. 24 августи соли 1990, замоне, ки кишвар дар авҷи бесуботии сиёсӣ қарор дошт, Шӯрои Олии ҶШС Тоҷикистон Эъломияи истиқлолиятро тасвиб кард. Ин санад Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистонро як кишвари соҳибихтиёр ва сермиллат, бо назорати комили сиёсати дохилӣ ва мустақил дар умури байналмилалӣ эълом кард.

Дар чорчӯби соҳибихтиёрӣ, Тоҷикистон ҳаққи ҳалли мустақили тамоми масоили сиёсӣ, иқтисодӣ ва фарҳангӣ, инчунин имкони баромадан аз ҳайати ИҶШС бо риояти шартҳои шартномаи иттиҳодиро дарёфт кард.

Таҳаввулот ва мавқеияти сиёсӣ

Пас аз шикасти кудетои августии Кумитаи давлатии ҳолатҳои изтирорӣ дар соли 1991, Тоҷикистон таҳти роҳбарии президент Қаҳҳор Маҳкамов аз эҳтиёт кор бурда, аз ҳифзи Иттиҳоди Шӯравӣ ва имзои як муоҳидаи Иттиҳоди ҷадид ҳимоят кард. Аммо 9 сентябри соли 1991 Шӯрои Олии Тоҷикистон таҳти фишори афзояндаи ноустувории сиёсӣ барои истиқлоли комили кишвар тасмим гирифт.

Ин тасмим дар Эъломияи истиқлолияти давлатӣ ифода ёфта, дар он хотирнишон шудааст, ки дар иртибот бо тағйирот дар сохтори ИҶШС ва тамоили ҷумҳуриҳо барои эҷоди равобити ҷадид, Ҷумҳурии Тоҷикистон истиқлолияти худро эълом мекунад. Худи ҳамон рӯз, ислоҳоте дар Эъломияи истиқлолият эҷод шуд, ки тибқи он вазъияти ҷумҳурӣ ба унвони як кишвари мустақил тақвият шуда, тамоми қавонини Иттиҳоди Шӯравӣ дар қаламрави он лағв шуданд ва  худи Ҷумҳурии Шӯравии Сосиалистии Тоҷикистон ба Ҷумҳурии Тоҷикистон тағйири ном кард.

Даргирӣ ва роҳи сулҳ

Бо ин ҳол, Эъломияи истиқлолият билфосила ба расмият шинохта нашуд. Ба зудӣ ҷанги шаҳрвандӣ оғоз шуд, ки ҷиноҳҳои сиёсӣ ва манотиқи мухталифи кишвар вориди он гаштанд. Даргирӣ ба бархӯрди нерӯҳои дунявӣ ва бунёдгароӣ табдил ва боиси тахрибу талафоти ҷонии зиёде шуд. Танҳо соли 1997 Созишномаи сулҳ имзо шуд ва ба даргирии мусаллаҳона поён дод.

Имзои Созишномаи сулҳ ба ҷанги шаҳрвандӣ хотима гузошта, давраи ҷадиде дар таърихи Тоҷикистонро оғоз бахшид. Созиши бадастомада, имкони барқарор кардани суботи сиёсӣ дар кишварро фароҳам овард. Аз он замон, Тоҷикистон талошҳои худро барои бозсозии иқтисод, зерсохтор ва тақвияти ниҳодҳои давлатӣ мутамарказ кардааст.

Эмомалӣ Раҳмон, ки ба ҳайси раисиҷумҳури Тоҷикистон, соли 1994 раҳбарии кишварро бар уҳда гирифт, дар давраи пас аз ҷанг намоди сулҳу суботро касб кард. Роҳбарии ӯ дар шинохти байналмилалии Тоҷикистон, тақвияти ҳамкорӣ бо соир кишварҳо ва бунёди иншооти муҳими стратегӣ кумак кард.

Ҷашну маънои истиқлолият

Ҷашни истиқлол ба намоди ифтихори миллӣ ва ваҳдати мардуми тоҷик табдил ёфтааст. Ҳамасола 9-уми сентябр чорабиниҳои вижа, парадҳо, консертҳо ва намоишгоҳҳо баргузор мешаванд, ки аҳамияти ин рӯзро барои кишвар барҷаста мекунанд. Истиқлолияти Тоҷикистон на танҳо як соҳибихтиёрии сиёсӣ, балки фурсате барои тавсеаи фарҳангу анъана, забони худ, тақвияти ҳувияти миллӣ ва интиқоли ин арзишҳо ба наслҳои оянда аст.

Имрӯз дар ҷашни 33-юмин солгарди истиқлол, Тоҷикистон ин рӯзро намоди озодӣ ва ҳувияти миллӣ медонад. Таҷлил аз Рӯзи Истиқлол на танҳо арҷгузорӣ ба хотираи роҳи душвори кишвар, балки эътирофи дастовардҳои муосири он ва саъю талош барои пешрафти минбаъдаи он мебошад.