Рӯзноманигоре, ки ба 30 кишвари дунё сафар кард, кист?

Насрулло Тӯйчизода рӯзноманигори ҷавону соҳибтаҷриба ва гардишгар мебошад. Ӯ сарфи назар аз ҷавонии худ беш аз 30 кишвари гуногуни ҷаҳон – Норвеж, Суид (Шведсия), Финланд, Суис (Швейтсария), Фаронса, Итолиё, Олмон, Ҳолланд, Белжик (Белгия), Ҳиндустон, Покистон, Туркия ва тамоми кишварҳои ИДМ-ро сайру саёҳат кардааст. Айни замон дар сеюмин ҷазираи бузурги Ҷопон – Кюшю қарор дорад, ки ҳамчун барандаи бурсия (стипендия)-и JDS барои таҳсил ба он ҷо сафар намудааст.

Ӯ аз ҷумлаи 15 тан корманди хуштолеъи давлати Тоҷикистон аст, ки аз миёни 70 нафар дар имтиҳонҳои дохилшавӣ пирӯз шуд. Ва имрӯз дар зинаи магистратураи илми Донишгоҳи Осиё ва Уқёнуси Ороми Ритсумейкан (Ritsumeikan Asia Pacific University) дар риштаи сиёсати ҳамкориҳои байналмилалӣ (ихтисоси гардишгарӣ) таҳсил мекунад.

САЁҲАТ ДАР НАТИҶАИ ҶУСТУҶӮ

Нафаре нест, ки сайру саёҳатро дӯст надорад. Насрулло низ аз кӯдакӣ орзу дошт ҷаҳондида бошад, вале инро рӯъё мепиндошт. То давраи донишҷӯӣ ба ҷуз аз Ӯзбекистон ҷое нарафта буд.

Сафари аввалини кории ӯ ба давраи донишҷӯӣ рост омад. Соли 2007 дар озмуни байналмилалии ҷавонони эҷодкор «Шабит» (Щабыт), ки дар шаҳри Остонаи Қазоқистон баргузор гардид, дар бахши рӯзноманигорӣ ширкат варзида, ғолиб дониста шуд. Сипас соли 2011 ба ИМА барои иштирок дар семинори марбут ба экосайёҳӣ сафар карда, муддати 1 моҳ дар Калифорния дар хонаи яке аз оилаҳои амрикоӣ зиндагӣ кард. Насрулло дар давраи аспирантӣ низ гардишгарии худро идома дода, дар Мактаби файласуфони ҷавони шаҳри Маскав 14 рӯз таҳсил кард. Бо ҳамин шурӯъ гардид сафарҳои ӯ ба кишварҳои дуру наздик.

Насрулло ба ҳамоишҳои байналмилалӣ ҳамчун рӯзноманигор ё баъзан чун муҳаққиқи ҷавон дар самти фалсафа ё муҳити зист ширкат меварзад. Одатан ӯ на аз рӯйи пешниҳоди созмонҳо, балки бо кӯшиши худ ба ин гуна муваффақиятҳо ноил мешавад. Зеро аз вебгоҳ (вебсайт)-ҳо эълонҳои марбут ба озмун ва семинорҳои рӯзноманигориро пайдо карда, ба онҳо дархост равон мекунад. Албатта дархости ӯ борҳо қабул нагардидааст, вале сарфи назар аз ин рӯҳафтода нашуда, боз ҳам талош менамояд.

«Аз ман бисёр суол мекунанд, ки асрори зиёд сафар карданам дар чист. Гап дар сари он аст, ки бисёр ҷустуҷӯ мекунам. Эълонҳоро меҷӯям, меёбам ва билохира дар ду-се озмун пирӯз мегардам. Барои ширкат дар ин барномаҳо муҳим нест, ки ман кистаму дар куҷо кор мекунам, муҳим шаҳрванди як кишвар будану ба дарки масъалаҳои рӯзноманигориву ҷомеашиносӣ сарфаҳм рафтанам аст», - гуфт ӯ.

Насрулло барои дарёфти хабари озмуну семинорҳои байналмилалӣ бештар аз вебгоҳи www.ijnet.org истифода мекунад. Ин пойгоҳи махсус аст, ки дар он эълонҳои марбут ба рӯзноманигорӣ гузошта мешавад. Ӯ ба хабарнигорони ҷавоне, ки мехоҳанд масоили байналмилалиро пайгирӣ намоянд, тавсия медиҳад, ки аз ин вебгоҳ истифода кунанд.

АСРОРИ МУВАФФАҚИЯТ ЗАБОНДОНИСТ

Забондонӣ калиди тамоми дарҳои баста аст, мегӯяд ӯ. Насрулло ақида дорад, ки одам дар баробари орзу амал намудан ва дар натиҷаи худро тарбия ва ташхис кардан муваффақ мешавад. Агар инсон ҳар шаш моҳ аз худаш пурсад, ки муддати ин қадр вақт ба чӣ пешравӣ ноил гардидааст, ҳатман ба мақсадаш мерасад.

«Солҳост, ки ба омӯхтани забони инглисӣ машғулам, вале сатҳи забондонии худро олӣ арзёбӣ карда наметавонам. Зеро барои такмили забон ҳанӯз бояд заҳмат кашам ва таҷриба ҳосил намоям. Масалан, дар Ҷопон аз мо сатҳи забондонии академӣ талаб мешавад, то супоришҳои хонагии худро ҳар ҳафта дар шакли маводи илмӣ супорем», - зикр кард рӯзноманигори ҷаҳондида.

Насрулло ғайр аз забони модарӣ – тоҷикӣ, донандаи забонҳои инглисӣ, русӣ ва ӯзбекӣ буда, ҳоло ният дорад забони ҷопониро каме ҳам бошад азхуд намояд. Ба нақли ӯ, агар кас дар Ҷопон забони давлатиро надонад, душвор аст. Зеро дар ин кишвар тақрибан ҳамаи одамон забони инглисиро медонанд. Аз ин рӯ ӯ пеш аз сафар ба Ҷопон дар курси кӯтоҳ забон омӯхт.

«Рӯзе барои санҷидани сатҳи ҷопонидонии худ кӯча баромадам ва ба аввалин ҷопоние, ки вохӯрдам, чунин суол кардам: 新宿 に 行きます？(Шинҷуку ни икимас?) яъне «оё ин қатора ба Шинҷуку меравад?» Тарафам мутаҳаййирона нигоҳ карду бо инглисӣ гуфт, ки ӯ ҷопониро намедонад ва гардишгари ветнамӣ аст. Чунонки барои мо чеҳраи чинию ҷопонию мянмарию камбодҷагиро фарқ кардан душвор аст, онҳо низ чеҳраи мардуми минтақаи Осиёи Миёнаро ҳамтарҳ тасаввур мекунанд», - саргузашти худро нақл кард ин гардишгар.

ҲАМСОЯКИШВАРРО МЕДОНАНД, ВАЛЕ...

Аз миёни кишварҳое, ки қаҳрамони мо сафар кардааст, воқеан сетои он Насруллоро ба худ ҷазб кардаанд. Инҳо ИМА, ки шаҳрвандонаш хеле самимианд ва бо хориҷиён зуд унс мегиранд; Норвеж кишваре, ки дорои меъмории аҷибу нотакрор аст ва сеюмин кишвари писандидааш Ҷопон мебошад, гуфт вай. Тавре ӯ қисса мекунад, ҳарчанд мардуми ҷопонӣ меҳмоннавоз нестанд, худи кишвар табиати зебову ба худ хос дорад. Зеро дар як нуқта истода, аз як тараф уқёнус, аз ҷонибе баҳр, аз самти ғайр кӯҳ ва аз сӯйи дигар ҷангалро дидан барои ҳар кас ҳайратовар аст.

Пӯшида нест, ки бештари хориҷиён дар бораи мавҷудияти кишваре бо номи Тоҷикистон огоҳ нестанд. Ин албатта хотири ҳар як инсони ватандӯстро мушавваш мекунад.

«Бароям бисёр дардовар аст, ки кишвари ҳаммарз ва ҳамфарҳангамон Ӯзбекистонро мешиносанду Тоҷикистонро не. Ҳангоме ки худро ба хориҷиён муаррифӣ мекунам, аз ман хоҳиш мекунанд, ки дубора номи ватанамро такрор намоям, то ин ки тавассути фазои маҷозӣ маълумот пайдо намоянд. Сипас ба онҳо бо ду-се ҷумлаи муассир мефаҳмонам, ки тоҷик миллати бостонӣ буда, дорои таърихи пурғановат ва забони бузурги модарии худ аст. 30 сол қабл баъд аз пошхӯрии Иттиҳоди Шӯравӣ, ки мо низ дар ҳайати он будем, худсолорӣ (истиқлол)-ро ба даст овардем. 93 дарсади Тоҷикистон кӯҳсор аст. Мекӯшам, ки бо ҳамин суханҳоям номи меҳанамро дар хотирашон сабт кунам», - шарҳ медиҳад Насрулло.

«РӮЗНОМАНИГОРОНИ СОҲАВИИ МО АНГУШТШУМОРАНД»

Ба иттилои ӯ, ҳуқуқи ошкорбаёнии рӯзноманигорон дар Амрико ва Норвеж таъмин аст, онҳо дар навиштани матолиб озоданд. Вале вазъияти Ҷопон аз ин ҷиҳат то андозае мисли табиати хосаш аз онҳо фарқ дорад. Яъне сатҳи озодбаёнии хабарнигорон нисбат ба он ду кишвар поинтар аст.

«Таваҷҷуҳи сиёсатмадорон нисбати рӯзноманигорон дар ҳар як кишвар аз рӯйи диду фаҳмиш арзёбӣ мешавад. Қишре, ки рӯзноманигоронро бад мебинанд ё бонги маломат мезананд, мутаассифона дар ҳар ҷо вомехӯранд. Дар ҳоле ки рӯзноманигор ҳаёти худро зери хатар гузошта, барои ҷомеа хидмат мекунад», - гуфт рӯзноманигор.

Бархе андеша доранд, ки рӯзноманигор агар муаммоҳои сиёсӣ ё моҷарову ҳангомаҳоро бозтоб надиҳад, пас ӯ рӯзноманигор нест. Насрулло ин фикрро ҷонибдорӣ намекунад ва мегӯяд, ки рӯзноманигор метавонад соҳавӣ бошад. Барои пешравиии самтҳои гуногун рӯзноманигории соҳавӣ чун обуҳаво лозим аст, зеро дар сурати ҷустуҷӯи пешрафтҳои фанноварӣ (технология), иттилоърасонии фаврӣ аз вазъи иқтисод ва молияи кишварҳои хориҷ, тарғиби саноати ватанӣ ва амсоли ин мумкин аст таваҷҷуҳи сармоядорони ҷаҳониро ба худ ҷалб кунем.

Ба гуфтаи Насрулло, дар Тоҷикистон рӯзноманигорони бисёре дорем, ки дорои таҳлилу андешаи солим ва ҷуръат ҳастанд. Сарфи назар аз баъзе маҳдудиятҳо рӯзноманигории кишвари мо ба пешрафт моил аст. Вале мутаассифона рӯзноманигорони соҳавии мо ангуштшуморанд. Тавре дар Скандинавия ва кишварҳои Қафқоз ба рӯзноманигории иқтисодӣ, тадқиқоти журналистӣ ва фарҳангу варзиш бештар таваҷҷуҳ медиҳанд, хуб мешуд дар Тоҷикистон низ рӯзноманигорони соҳавӣ, бавижа дар самти муҳоҷират бисёртар бошанд, - афзуд ӯ.

КИСТ НАСРУЛЛО?

Насрулло тибқи ихтисоси маълумоти олӣ на рӯзноманигор асту на табиатшинос ва на гардишгар. Ӯ донишомӯхтаи риштаи коргардонии Донишгоҳи ҳунарҳои зебои Тоҷикистон аст. Ҳар нафаре, ки дафтарчаи меҳнатии вайро аз назар мегузаронад, ба ҳайрат меафтад, зеро дар 34-солагӣ собиқаи кории 24-сола дорад. Тавре худи ӯ мегӯяд, баъд аз хатми синфҳои ибтидоии дабиристон (мактаби миёна)-и ноҳияи Ашт ба Хуҷанд омад. Ҳамин тавр, дар 10-солагӣ дар Театри мусиқии тамошобини ҷавони шаҳри Хуҷанд ба ҳайси ҳунарпешаи наврас фаъолият намуд, ки ӯ дар ин саҳна муддати 7 сол ҳунари худро нишон додааст.

«Баъд аз хатми донишгоҳ дар соҳаи худ фаъолият накардам. Дар оянда нақша дорам, ки дар сатҳи ҳирфаӣ филмҳои мустанад созам. Вале он маблағи зиёдро талаб мекунад, аз ин рӯ ин нақшаро барои оянда мегузорам», - мисли ҳама нақшаи худро ба фардо мегузорад ӯ.

Даврони доишҷӯӣ қариб ҳар нафар мекӯшад, ки ақаллан маблағи хӯрокворияшро бо заҳмати худ пайдо кунад. Насрулло низ нахост оилаи худро аз ҷиҳати иқтисодӣ ба тангӣ биоварад. Ӯ дар овони донишҷӯӣ кори худро аз рӯзномаи «Чархи гардун» оғоз намуд. Аслан аз давраи донишомӯзӣ (мактабхонӣ) ба ин рӯзнома мақолаҳояшро тариқи номарасонӣ (почта) ирсол мекард. Ҳолатҳои зиёде мешуд, ки хонандагони рӯзнома ё «даъвогарон» (онҳое, ки Насрулло дар маводи худ мавриди танқид қарор дода буд) ба идораи ҳафтанома омада, ба ҳайрат меафтоданд, ки муаллиф як бачаи ҷавони донишҷӯ будааст... Вақте аз Хуҷанд ба пойтахти кишвар омад, ҳайати рӯзнома дарҳол вайро ба кор гирифтанд.

Ӯ писари яке аз рӯзноманигорони борикбини кишвар, хабарнигори парлумонӣ дар Иҷлосияи XVI Шӯрои Олӣ шодравон Ҳадиятулло Тӯйчизода аст. Воқеан барои ба ҷодаи рӯзноманигорӣ қадам гузоштани Насрулло падараш таъсиргузор аст, зеро бовар дорад, ки истеъдод то андозае бо ирсият низ пайвандӣ дорад.

Насрулло муаллифи 3 китоб аст. Ду китоби нахустинаш, ки аз шеърҳои кӯдакона иборатанд, бо номи «Таронаи чашмасор» (2000) ва «Қиссаи оҳуча» (2002) дар яке аз нашриёти Хуҷанд бо таҳрири шодравон Озод Аминзода ба табъ расидааст. Пас аз он соли 2020 китоби «Дунёи соҳибдилон»-и ӯ бо сарсухани устод Баҳриддин Камолиддинов нашр карда шуд. Дар китоби мазкур мусоҳибаву ёднома ва мақолаҳои муаллиф гирдоварӣ шудаанд.

Ин ҷавони соҳибандеша омӯзгор ва номзади илми фалсафа низ ҳаст. Аз соли 2017 то 2022 аз фанҳои гуманитарӣ бо 3 забон (тоҷикӣ, русӣ ва инглисӣ) дар Донишгоҳи молия ва иқтисод, Донишгоҳи байналмилалии сайёҳӣ ва соҳибкорӣ, Академияи идораи давлат ва Донишгоҳи омӯзгории Тоҷикистон дарс гуфтааст.

Қаҳрамони мо дар давраи донишомӯзӣ ба фанҳои дақиқ чандон майл надошт. Омӯзгорон бо таваҷҷуҳ ба фаъолмандии ӯ дар ҳамоишҳои фарҳангӣ ва интизоми намунавӣ доштанаш аз ин фанҳо баҳои 4 мегузоштанд. Насрулло ба он хотир сайру саёҳатро дӯст медорад, ки дар дабиристон фанни писандидааш ҷуғрофиё (география) буд. Барояш фарҳангу суннат ва ҳаёти одамони дунё ҳамеша ҷолиб менамуд. Аз ин рӯ талош меварзид, ки гардишгар бошад.

БИСЁР САФАР БОЯД, ТО ПУХТА ШАВАД ХОМЕ

Насрулло мекӯшад, ки вақте ба кишваре азми сафар кунад, ҳамсоякишвари онро низ бибинад. Дар яке аз сафарҳои худ ба Федератсияи Русия ба қароре омад, ки ба кишварҳои ҳамҷавор низ биравад. Бо ин баҳона аз ҳисоби худ ба Финланд сафар кард, сипас ба Суид (Шведсия) ва Норвеж ҳам рафт, то ин ки бо як тир ба ду нишон занад. Яъне на ҳамаи сафарҳои ӯ аз ҳисоби барномаҳои хориҷӣ аст. Чун мехоҳад аз рӯйи панди бузург амал кунад: «Барои худ харҷ кардан яке аз беҳтарин сармоягузориҳост».

«Мехостам, ки аз ҳисоби худ низ бештар сафар кунам, агарчи саёҳат пули зиёдро талаб мекунад ва ин метавонад зарбаи иқтисодӣ бошад. Тавре мардуми рус мегӯянд, «панири ройгон танҳо дар дом аст». Вақте тибқи барномаҳои мушаххасе сафар мекунед, шуморо дар фурудгоҳ пешвоз мегиранд, ба меҳмонхона мебаранд ва сипас тамоми рӯз шумо дар семинор ё ҳамоиш банд мешавед. Дар ин гуна ҳолат вақт ҷудо кардан барои саёҳат мушкил аст ва он шаҳр ё ҷомеаро наметавонед мустақилона барои худ кашф намоед», - ибрози андеша мекунад Насрулло.

Сафар ба инсон мустақилиятро меомӯзонад. Ӯ ҳоло, ки дар Ҷопон аст, мекӯшад дар бештари шаҳрҳои ин кишвар сайр кунад, чунки ихтисоси ӯ ба гардишгарӣ рабт дорад.

Тавре Шайх Саъдӣ гуфтааст: «Бисёр сафар бояд, то пухта шавад хоме». Сайру саёҳат барои ҳар як инсон, хусусан ба рӯзноманигор муҳим аст, - гуфт Насрулло. Агар ҳадаф дошта бошед, ки рӯзноманигори байналмилалӣ шавед, пас мебояд назарияро дар амалия татбиқ намуд. Ба назари ӯ, рӯзноманигори тоҷик ақаллан ба Ӯзбекистон ё Федератсияи Русия сафар кунад, чунки дар он ҷо муҳоҷирони мо зиёданд.

Насрулло мехоҳад, ки дар сурати пайдо шудани имкон сараввал ба қитъаи Австралиё ва сипас ба калонтарин ҷазираи яхбастаи дунё Гренланд сафар кунад. Зеро орзу дорад, ки зиндагии мардуми Гренландро омӯзад ва филми мустанад созад.